Paspoort
Fons Hosman (1936, Schiedam) groeide op in een rooms-katholiek gezin van zeven kinderen. Grootvader van moeders kant was kerkorganist en dirigent van een plaatselijk koor en fanfare. Moeder speelde piano. Fons zong in de kerk, op school, deed mee aan een kinderoperette, zong met moeder duetten en organiseerde thuis met vrienden concertjes. ‘We hebben thuis altijd muziek gemaakt.’
Opa van vaders kant legde in 1896 de basis van de huidige Wijnkoperij Hosman Frères met een winkel in fijne vleeswaren aan de Zijlstraat in Schiedam. ‘Hij kon heel goed met de hand rookvlees snijden.’ Daarna volgde een delicatessenwinkel aan de Lange Haven. Fons begon er op 15-jarige leeftijd zijn loopbaan, nadat zijn vader plotseling overleed in 1952.
Tussen 1964 en 1985 runden Fons en zijn broer Willibrord delicatessenwinkels in Schiedam, aan het Liesveld in Vlaardingen en in Rotterdam. Willibrord zwaaide vijfentwintig jaar de scepter over een bistro aan de Dam in Schiedam en heeft thans een wijnhandel aan de Westvest. Fons begon in 1978 aan de Nieuwstraat in Vlaardingen een Wijnkoperij, tevens lokatie voor de door hem georganiseerde Wijnconcerten op zondagmiddag.

‘Ik geniet er zelf nog het meest van’

‘Goh, ik zou jou best kunnen opleiden voor het conservatorium.’ Na vijf zanglessen zag zijn eerste zanglerares al een toekomst voor hem op het concertpodium in het verschiet. Maar ‘De zaak ging voor’, en daar heeft hij nooit spijt van gehad. ‘Het is leuk om er als amateur iets bij te kunnen doen. Ik ben al blij dat ik af en toe mag zingen.’

Die ‘zaak’ was de delicatessenwinkel van zijn ouders. Na de dood van vader Hosman stond moeder er aan de Lange Haven in Schiedam alleen voor en Fons kon niet gemist worden in de winkel. Dus ging die professionele zangcarrière niet door; wel bleef hij les nemen, onder anderen bij zangpedagoge Jo Bollekamp. Repertoire? ‘Schubert en de oude Italianen.’ Het drukke bedrijf en een gezin met drie kinderen zorgden voor een onderbreking van een kleine twintig jaar, maar op 47-jarige leeftijd, na een hartkwaal, pikte hij de zangdraad weer op bij de zangpedagoge Elsa Kloos. En via de concerten in zijn wijnpakhuis in Vlaardingen blijft hij toch in nauw contact met de beroepsvertolkers van de klassieke muziek.

Het zijn niet de minsten die daar in de voormalige bedrijfsruimte van melkfabriek Hollandia acht à negen keer per jaar optreden. In oktober nog de Bulgaarse Marietta Petkova, volgens NRC Handelsblad ‘een goddelijk geïnspireerd natuurtalent’. Voor de derde keer alweer nam zij in Vlaardingen plaats achter de Bösendorfer, de enige vleugel die, zo wil het verhaal, bestand was tegen het muzikale geweld van Franz Liszt. Ook nu weer betoverde zij het publiek met haar vertolkingen van Mozart, Van Beethoven, Schumann en Chopin.

Veertien jaar geleden begon het – eigenlijk heel toevallig. Een bedrijf had een avondje georganiseerd in het wijnpakhuis met een diner, wijn en een optreden van Bert van de Brink. Alvorens achter de (toen nog) piano plaats te nemen, liep de blinde pianist door het pand en klapte voortdurend in zijn handen. ‘Wat een geweldige akoestiek. Ongelooflijk’, liet hij Fons weten, die dat ook al was opgevallen wanneer hij ’s avonds onder het werk wel eens wilde ‘galmen’.

De Russische pianiste Anna Fridman verzorgde het eerste van de Wijnconcerten, zoals de serie heet. Het jaarprogramma met optredens van vocalisten, instrumentalisten en strijkkwartetten bestrijkt doorgaans het klassieke repertoire – een enkele keer wordt gedurfder werk uitgevoerd. Hosman: ‘In september bij Shostakovich ging er aan het begin met die atonale akkoorden een siddering door de zaal. Je zag het publiek denken: wat gaat er nu gebeuren? Maar allengs werd het steeds interessanter.’

In de loop der jaren werd ‘de lat steeds hoger gelegd’, waardoor de kosten opliepen. Dus kwam er een stichting, werden sponsoren geworven en kunnen mensen inmiddels ook Vriend van de stichting worden. De toegangsprijs bedraagt 20 euro. Hosman: ‘We kunnen het net redden, maar ik moet er soms toch wel geld op toeleggen. Maar ja, een hobby kost nu eenmaal geld… En tijd.’

Want een hobby is het en niet een marketingtruc. ‘Veel mensen geloven dat niet, maar ik ben een echte muziekgek. Ik ben die concerten uit enthousiasme begonnen, niet om mijn winkel beter te laten lopen, alhoewel ik erken dat ze zeker nut hebben voor mijn naam en reputatie. Ik geniet er zelf nog het meeste van; vooral van het contact met de musici. Er hebben hier in de loop der jaren veel mensen van naam en faam opgetreden. Ze vinden het altijd vreselijk leuk. Dat laten ze me na afloop middels kaarten en e-mail weten. Een concert hier is veel persoonlijker dan een concert in De Doelen. Het is altijd een heel bijzondere ervaring. Het publiek is écht geïnteresseerd en omdat het zo dicht op de uitvoerende zit, ontstaat er een interactie tussen beide.’

Petkova speelde voor een uitverkochte zaal. Honderd mensen uit alle windstreken (‘Veel mensen komen hier al jaren. Er is één echtpaar bij uit Vorden in de Achterhoek. Die slaan geen concert over.’) zitten al ruim voor aanvang in de startblokken met uitzicht op de hoog opgestapelde dozen met de meest uiteenlopende wijnen. De sfeer is gemoedelijk. Fons Hosman schudt handen en maakt een praatje met dezen en genen.

Klokslag drie uur verstomt het beschaafde concertgemurmel. Na een korte introductie door Fons schrijdt de Bulgaarse van de trap af. Ze wordt met een hartelijk applaus begroet, neemt plaats achter de vleugel en bewijst dat een pakhuis met een schilferig plafond en vochtplekken niet onder hoeft te doen voor een chique concertzaal. In de pauze drentelen de bezoekers tussen de wijnvoorraad door. Ze bestuderen de flessen als ware het kunstwerken in een museum.

Twaalfhonderd soorten wijn, in prijs variërend van 3,75 tot 400 euro, liggen er. Hosman: ‘Van die duurste verkoop ik er niet veel van, maar ze zijn leuk om te hebben. We hebben een vrij uniek assortiment: boven middelmatig. Maar ook goedkope wijnen. Ik ben altijd bezig goede wijnen tegen redelijke prijs te krijgen. Vooral Bourgognes van de kleine domeinen. Daar komen de mooiste wijnen van de wereld vandaan. De Bourgogne heeft de reputatie een zware wijn te zijn, maar ik vind het een van de meest ragfijne wijnen. Ik maak wel eens de volgende vergelijking. Bordeaux is het Empire State Building, Bourgogne de kathedraal van Reims.’

Zelf drinkt Hosman iedere dag wijn, want: ‘Een dag, nee een maaltijd zonder wijn is als een dag zonder zon.’ Hij vindt: wijn drink je aan tafel, niet op zijn Nederlands: eerst eten, dan koffie en vervolgens een flesje wijn opentrekken. Pane e vino, zoals de Italianen zeggen. De vinologenopleiding heeft hij nooit gedaan en blind proeven krijgt volgens hem te veel aandacht.

‘Da’s gewoon ijdelheid. Het is veel belangrijker om druivensoorten te kunnen herkennen. En om de kwaliteit van jonge wijnen te kunnen beoordelen. Ik ben dikwijls in de Bordeaux geweest, in maart na de tweede gisting. Dan moet je proeven of die wijn toekomstmogelijkheden heeft. Proeven is geen exacte wetenschap; het heeft veel meer met ervaring en gevoel te maken. Het goed me af, ik zit tenslotte al 53 jaar in het vak. Maar je bent nooit te oud om te leren: het is een éducation permanente.’

Vader Hosman legde kort na de Tweede Wereldoorlog de basis voor de wijnhandel. Hij begon Franse landwijnen te importeren in een tijd, toen Nederlanders per hoofd van de bevolking nog een halve liter per jaar dronken (thans 22 liter). Hij was een van de oprichters van de inkoopvereniging Gastrovino, waar zoon Hosman nog steeds lid van is. Keus te over: wereldwijd produceren zeventig landen wijn en Nederland telt 48 wijngaarden. ‘Italië heeft de meest verschillende soorten wijnen. De wijn uit Chili heeft een uitstekende kwaliteit; ook uit Argentinië komen fantastische wijnen.’

Via Hosman vinden ze hun weg naar onder andere driesterren restaurant Parkheuvel, het Okura hotel, particulieren en bedrijven die in plaats van het traditionele kerstpakket hun medewerkers tracteren op een wijngeschenk. Tweemaal per jaar organiseert hij in zijn pakhuis een wijnproeverij, waarbij negentig soorten wijn open staan. En dan zijn er nog de Wijnconcerten, waar het publiek na afloop getracteerd wordt op Franse kaasjes en wijn.

De concerten zijn ook populair bij musici. ‘Twee à drie keer per week krijg ik wel een brief of fax van iemand die wil optreden. Er zijn in Nederland elf conservatoria. Al die afgestudeerden zoeken een podium.’ Zelf stond Hosman ook een aantal malen op het podium: in de Grote Kerk en het Stedelijk Museum te Schiedam en eenmaal op zijn eigen podium. Hij zong er, begeleid door zijn zanglerares aan de vleugel, de Dichterliebe, een cyclus van zestien liederen van Schumann. ‘Leuk om te doen. Ik ben er nog steeds een beetje trots op.’

Misschien is de Nederland toch een zangtalent misgelopen.